Bir qadında menstruasiya qanamalarının 35 yaşından əvvəl kəsilməsinə erkən menopoz adı verilir. Günümüzdə xalq arasında erkən menopozun daha tez görüldüyü iddia edilsə də bu tam olaraq düz deyil. 35 yaş – 50 yaş arası hadisələri erkən menopoz olaraq qiymətləndirmək düz deyil.
Menopoz nədən meydana gəlir?
Hər hansı bir səbəblə yumurta hüceyrələrini sürətlə yox edən hər hadisə erkən menopoza səbəb ola bilər.
Ən çox görülən səbəblər aşağıda sadalanmışdır:
İmmun xəstəliklər
Yumurtalıqların erkən qurtarması və menopozun ortaya çıxması ən çox immun xəstəliklər adı altında toplanan bir çox xəstəlikdən asılı olaraq ortaya çıxar. İmmun xəstəlik şəxsin immunitet sisteminin daha bilinməyən səbəplərlə öz orqanlarını xarici bir toxuma olaraq dərk etməsi və bu orqanlara hücum edərək onları xarab etmə cəhdi olaraq izah edilə bilər. Əgər, xarici olaraq dərk edilən toxuma yumurtalıqlar isə onda bu immun xəstəlik növü erkən menopozun ortaya çıxmasına səbəb olar.
Əməliyyatla yumurtalıqların alınması
Hər hansı bir zərurət nəticəsində cavan qadının hər iki yumurtalığı birdən çıkardıldığında görülən erkən menopoz növüdür. Bununla birgə digər ginegolojik əməliyyatlarda da nadir olaraq (yumurtalıqlara müdaxilə nəzərdə tutulmadan) yumurtalıqlar zərər gördüyündə erkən menopoz ortaya çıxa bilir.
Xərçəng müalicələri
Xərçəng müalicəsi üçün radioterapiya (şüa müalicəsi) və ya kemoterapiya (dərman müalicəsi) alan qadınlarda yumurtalıqlar zərər görə bilər və menopoz ortaya çıxa bilər.
Ailə hekayəsi
Menopoza girmə yaşını müəyyən edən ən əsas faktorlardan birisi şəxsin anasının menopoza girmə yaşıdır və yaxın ailə üzvlərindən birində erkən menopoza girmə hekayəsi erkən menopoz ehtimalını qüvvətli bir vəziyyətdə artdırar.
Xromosom defektləri
Fragil X Sindromu, Turner Sindromu kimi nadir görülən xromosom defektlərində yumurtalıqlar erkən yaşda qurtarar.
Yaşama tərzi
Siqaret çəkilməsi menopoza girişi sürətləndirməklə birgə tibbi mənada erkən menopoza yol açması (yeni 35 yaşından əvvəl menopoza girilməsi) adi deyil.
Oxşar halda ruhi stress də kömək edən bir faktor olmaqla birgə tək özlüyündə erkən menopoza yol açması gözlənilən bir faktor deyil.
Stress
Stress bir çox xəstəlik kimi menopoza da səbəb olur. Ancaq tək özlüyündə menopoza səbəb olmaz, digər faktorlara kömək edər.
Menopoz necə müalicə edilir?
Erkən yaşda ortaya çıxan menopoz hadisələrində (xüsusilə immum növdə olanlarda) özü özlüyünə dala qayıtma və yaxud müalicəylə dala qayıtma mümkün ola bilir.
Cavan yaşda menopoza girmiş olmağın gətirdiyi ən əhəmiyyətli ziyanlardan birisi sümük əriməsinin sürətlənməsi olduğu üçün bu mövzuda müvafiq tədbirlər görülməli və sümükləri qoruyucu müalicəyə keçilməlidir.
İstilik basması, vaginada quruluq, ruhi əsəbilik kimi bilinən menopoz əlamətləri də bir çox halda hormon müalicəsinə cavab verir.
Yumurta hüceyrələrinin qurtarmasıyla ortaya çıxan erkən menopoz hadisələrində qadının yumurta hüceyrəsi qalmadığı üçün öz yumurtalarıyla hamiləlik meydana gəlməsi (balon körpə də daxil çox çətindir, belə bir vəziyyətdə bir çox halda tək çarə Yumurta İanəsi (başqa bir qadının bağışladığı yumurta hüceyrəsi) ilə meydana gətirilən hamiləlikdir.
